از نظر دارا بودن مزارع و اراضی شور، کشور ایران در قاره آسیا در رده پنجم قرار دارد. وسعت اراضی شور ایران بر اساس آمار های مختلف بین ۲۴تا۳۰ میلیون هکتار است که طی سال های گذشته به دلیل مدیریت نا مناسب اراضی کشاورزی این مقدار رو به افزایش بوده و و بخش قابل توجهی از زمین های کشاورزی به دلیل استفاده از کودهای شیمیایی و آبیاری با آب های شور، در حال شور شدن هستند.
شوری خاک اثرات منفی زیادی بر رشد گیاهان وارد می کند که به طور خلاصه می توان به کاهش رشد و فتوسنتز گیاهان ، کاهش جذب آب و در نهایت کاهش قابل توجه در میزان تولید و عملکرد گیاهان اشاره نمود.
یکی از پارامتر هایی که برای اندازه گیری میزان شوری خاک مورد استفاده قرار می گیرد هدایت الکتریکی خاک است.
هدایت الکتریکی خاک عبارت است از توانایی محلول خاک در عبور دادن جریان الکتریسته که رابطه مستقیمی با نمک های محلول در خاک دارد، به بیان دیگر هرچه قدر خاک شورتر بوده و نمک های بیشتری داشته باشد هدایت الکتریکی بیشتری دارد.
یکی از پارامتر های مهم در آزمون خاک هدایت الکتریکی EC است واحد استاندارد بیان شوری خاک براساس هدایت الکتریکی دسی زیمنس بر متر DM/M است.
اندازه هدایت الکتریکی توسط دستگاهی موسوم به ای سی متر انجام می گیرد که هم به صورت رومیزی برای آزمایشگاه ها و هم به صورت قابل حمل برای کشاورزان در بازار موجود است.البته باید بدانیم بهترین و کم هزینه ترین نمونه برداری از خاک و تحویل به آزمایشگاه و دریافت آنالیز خاک است .
نتیجه ی آزمایش خاک را باهم بخوانیم
بعداز دریافت آزمون خاک ، تفسیر میزان شوری و نحوه ی تاثیر آن بر رشد و عملکرد گیاهان از طریق جدول زیر صورت می گیرد.
هدایت الکتریکی |
نوع خاک |
واکنش گیاهان |
۰ تا ۲ | غیر شور | قابل رویش برای اکثر گیاهان |
بیشتر از ۲ تا ۴ | شوری کم | عملکرد گیاهان حساس به شوری کاهش می یابد |
بیشتراز ۴ تا ۶ | شوری متوسط | عملکرد گیاهان نیمه مقاوم به شوری کاهش می یابد |
بیشتر از ۶ تا ۸ | شوری زیاد | ممکن است عملکرد گیاهان مقاوم به شوری کاهش یابد |
بیشتر از ۸ تا ۱۶ | شوری بسیار زیاد | کاهش قابل توجه عملکرد اکثر گیاهان |
بیشتر از ۱۶ تا ۳۲ | شوری بسیار زیاد | فقط گیاهان شور پسند قابلیت رشد دارند |
بیشتراز ۳۲ | نمک زار | گیاهان شور پسند در این محدوده قادر به رشد نیستند |
البته باید بدانیم گیاهان مختلف نسبت به شوری مقاومت های متفاوتی دارند.
گیاهان شورپسند | گیاهان بیابانی و کویری |
گیاهان مقاوم | جو /چغندر قند/ خرما /اسفناج |
گیاهان نیمه مقاوم | چاودار / پنبه /گوجه فرنگی/گندم |
گیاهان حساس | یونجه /ذرت /برنج / هویج/کاهو / کلم |
گیاهان بسیار حساس | لوبیا/نخود/شبدر سفید/شبدر قرمز / کرفس |
نکته، کشت گیاهان مقاوم به شوری در خاک شور به این معنی نخواهد بود که دپار افت عملکرد نمیشوند بلکه شوری خاک را بهتر تحمل کرده و کاهش کمتر از بقیه در عملکرد دارند.
در جدول زیر میزان کاهش عملکرد در برخی از گیاهان را به ازای مقدار EC خاک برحسب دسی زیمنس بر متر بررسی میکنیم :
گیاهان | عدم کاهش محصول | کاهش تا ۱۰% | کاهش تا ۲۵ % | کاهش تا ۵۰% |
جو | ۸ | ۱۰ | ۱۳ | ۱۸ |
گندم | کمتراز ۷ | ۸٫۵ | ۱۱ | ۱۵ |
پنبه | کمتراز ۷٫۷ | ۹٫۶ | ۱۳ | ۱۷ |
ذرت | کمتراز ۱٫۵ | ۲٫۵ | ۴ | ۶ |
چغندر قند | کمتراز ۷٫۵ | – | ۱۳ | ۱۷ |
یونجه | کمتراز ۲ | ۳٫۵ | ۳٫۵ | ۹ |
آلو | کمتراز ۱٫۵ | ۲ | ۳ | ۳٫۵ |
گردو | کمتراز ۱٫۵ | ۲ | ۳٫۵ | ۴ |
گوجه فرنگی | کمتراز ۲٫۵ | ۳٫۵ | ۵ | ۷٫۵ |
خیار | کمتراز ۲٫۵ | ۳٫۵ | ۴٫۵ | ۶٫۵ |
سیب زمینی | کمتراز ۱٫۵ | ۲٫۵ | ۳٫۵ | ۶ |
پیاز | کمتراز ۱ | ۲ | ۳ | ۴٫۵ |
سیب و گلابی | کمتراز ۱٫۵ | ۲٫۵ | ۳٫۵ | ۵ |
نتیجه :
از باغذاران و کشاورزان عزیز تقاضا می شود هرساله از باغ مزرعه و یا گلخانه ی خود آزمایش خاک تهیه کنند تا بتوانند کشت خود را به نحو احسن مدیریت نمایند.