دانش کشاورز : نماتد مولد گره ریشه در جالیز

این موجودات بسیار ریز که اندازه تقریبی آن ها حدود ۰٫۵ تا ۱ میلی متر است، می توانند با تغذیه از ریشه ها، به گیاهان صدمه زده و جذب آب و مواد غذایی را از خاک مختل کنند.البته همه نماتد ها مضر و بیماریزا نیستند و بعضی از آنها روی مواد آلی در حال پوسیدن ، زندگی کرده و حتی به حاصلخیزی خاک کمک می کنند.نماتد ها از طریق آب آبیاری ، کود های دامی تازه گیاه آلوده بقایای گیاهی، وسایل کشاورزی و … به سایر مناطق قابل انتقال هستند.مخصوصا زمانی که کشت قبلی جالیز باشد ، باید به خسارت ناتد ها مشکوک بوده و حداکثر اقدامات پیشگیرانه لحاظ گردد.

سیکل زندگی

این نماتد ها از ریشه تغذیه می کنند و سیکل زندگی آنها شامل تخم لارو ، نرو ماده بالغ است.هوای گرم ، خاک مرطوب و گاورو، مناسب فعالیت نماتد هاست.

لاروها پس از خروج از تخم وارد ریشه میزبان می شوند و محل تغذیه و فعالیت آنها باعث تورم ریشه ها می شود.معمولا لاروهای سن دوم به طرف ریشه جذب شده و وارد ریشه می شوند سپس درون ریشه به لارو سن سوم و بالغ های نر و ماده تبدیل شده و ریشه متورم می شود.در مرحله بعد نرهای بالغ ازریشه خارج شده وماده ها نیز داخل ریشه و یا در سطح آن درون کیسه ژلاتینی تخم های خود را می گذارند.

تعداد تخم ها گاهی به ۶۰۰ عدد نیز می رسد.هردوره زندگی ازتخم تا تخم گذاری بعدی در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد حدود ۲۵ روز طول می کشد.

نماتدها در دما ، رطوبت و میزبان مناسب دارای چندین نسل در سال هستند.

در شرایط نامناسب محیطی و یا عدم حضور میزبان نیز تخم ها می توانند پندین ماه یا سال در خاک زنده بمانند.

نحوه تشکیل گره

لارو های سن دوم در ناحیه مریستم انتهایی و نقاط نزدیک به محل ریشه های فرعی وارد بافت میزبان می شوند وفعالیت خود را آغاز می کنند.گس از نفوذ به درون ریشه از سلول های آوند آبکش و سلول های تمایز نیافته شبه پارانشیمی تغذیه می نمایند.

در پاسخ به تغذیه نماتد در سلولهای بافت میزبان تغییرات قابل توجه مورفولوژیکی دیده می شود.برخی از سلول های پارانشیمی چندهسته ای شده و به شکل سلول های غول آسایی که برای برقراری ارتباط موفق نماتد با میزبان ضروری است ، در می آیند، زیرا نماتد مواد غذایی مورد نیاز خود را از طریق این سلول های اختصاص یافته به دست می آورد و بدون آنها نمی تواند رشد کند مواد حاصل از فتوسنتز به سمت این سلول های غول آسا در ریشه حرکت کرده و سبب کاهش رشد و محصول می شود. گال ها یک تا دو روز پس از ورود لاروهای سن دوم و در نتیجه تغییر شکل سلول ها روی ریشه قابل مشاهده اند.

بیشترین خسارت نماتد ها زمانی رخ می دهدکه میزبان های حساس طی چندسال متوالی کشت شوند.باتوسعه ی گال ها ریشه ها متورم و گره گره شده و حالت بافت سرطانی را نشان می دهند.تغییرات ایجاد شده شامل ایجاد گره بازدارندگی از رشد ریشه های فرعی و عدم گسترش ریشه های موئین در اطراف ناحیه آلوده می باشد.

نحوه خسارت

نماتد های انگلی ممکن است روی ساقه دمبرگ برگ و ریشه  گیاه یافت شوند ولی مهمترین خسارت ناشی فعالیت های این موجودات کرم مانند روی ریشه گیاه است .

اغلب نماتد ها نیش های تو خالی مخصوصی دارند که به وسیله ی آن سلول های ریشه را سوراخ کرده و محتویات داخل سلول های ریشه را می مکند.

بعضی از نماتدها نیز وارد ریشه شده و قسمت اعظم عمر خود را داخل ریشه می گذرانند و برخی از آ ن ها در خارج از ریشه باقی می مانند.در اثر فعالیت برخی از نماتد ها ممکن است ریشه حالت کیست پیدا کرده و تاول هایی روی ریشه بوجود آید.

بنابراین می توان گفت که به طور کلی نماتد ها با خسارت به ریشه ها، جذب آب و عناصر غذایی را مختل کرده و در نهایت باعث رنگ پریدگی ،پژمردگی و مرگ گیاه می شوند.البته نماتد ها ممکن است در گیاهانی که هدف برداشت غده آن هاست باعث خسارت به غده شده و در نهایت بازارپسندی محصول را به شدت کاهش دهند.

حتی اگر تعداد نماتد ها روی ریشه یا داخل آن کم بوده و خسارت های مستقیم آن ها ناچیز باشد اما فعالیت آن ها روی ریشه باعث به وجود آمدن زخم یا سوراخ های متعدد می شود که عوامل بیماریزای خاک زی به راحتی می توانند ازین منافذ وارد گیاه شوند.

بنابراین نماتد ها به طورغیرمستقیم می توانند باعث گسترش آلودگی و توسعه بیماری در گیاهان گردند .

نماتد مولد گره ریشه

بیش از ۵۰ نوع نماتد انگل گیاهی وجود دارد که به طرق گوناگون به گیاهان خسارت می زنند، به طوری که خسارت سالانه نماتد های انگل گیاهی در محصولات کشاورزی ، میلیون ها دلار تخمین زده می شود.بنابراین نماتدها یکی از مهم ترین عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی و غذایی محسوب می شوند.

در بین نماتد های انگل گیاهی نماتد های مولد گره ریشه (گونه های مختلف جنس ملودیجان)بیشترین خسارت را به محصولات جالیز خصوصا در گلخانه می زند.

علایم بیشتر به صورت گال های ریشه ای دیده می شوند.این گال ها محل استقرار و  تکمیل چرخه زندگی نماتد و ایجاد تغییرات شدید متابولیکی در گیاه است.

نماتد های مولد گره بیش از ۳۰۰۰ گونه گیاهی را می توانند مورد حمله قرار دهند.نماتد های جنس ملودیجان انگل های اجباری داخل ریشه ای و ساکن هستند که باعث تغییرات ساختمانی فیزیولوژیکی بیوشیمیایی بروز اختلال در گیاه میزبان و در نتیجه کاهش رشد می گردند.

علائم آلودگی گیاه به نماتد مولد گره ریشه

نشانه های الودگی به شکل تورم و گره ای شدن ریشه ها اغلب به اسانی تشخیص داده می شود.در نقاط آلوده گلخانه یا مزرعه بوته ها به صورت لکه ای زرد رنگ شده و کوچک می مانندو در هوای گرم علی رغم مرطوب بودن خاک علائم پژمردگی نشان می دهند. گیاهان آلوده محصول بسیارکمی تولید می کنندویاحتی محصولی تولید نکرده و ممکن است در نهایت ازبین بروند.

شدت خسارت بسته به جمعیت نماتد، نوع گیاه میزبان مقاومت رقم شرایط کشت و زمان آلودگی متفاوت است.

خسارتی که نماتد های مولد گره ریشه ایجاد می کنندعبارتند از : ضعیف کردن ریشه ها و جلوگیری از رشد آنها، تولید برجستگی هایی روی ریشه که نه تنها مواد غذایی گیاه را مصرف می کنند بلکه باعث تغییر سیستم آوندی و اختلال در انتقال مواد غذایی از خاک نیز می شوند.

به دنبال آلودگی تغییر فیزیو لوژیکی در کل گیاه میزبان رخ کی دهد. خسارت وارده به مرحله ی رشدی گیاه میزبان نیز بستگی دارد.و قتی که گیاه حساس در مرحله ی گیاهچه ای آلوده شوند، خسارت وارده زیاد بوده و ممکن است منجر به انهدام کامل گیاه شود.

به طور کلی نماتد ها باعث ضعف عمومی ، زردی ، کوتولگی ،پژمردگی و کاهش محصول می شوند.علائم خسارت نماتدها می تواند شبیه به حالت کمبود مواد غذایی یا خسارت ویروس ها نیز باشد.مهم ترین و مشخص ترین علائم زیرزمینی نماتد ملودیجان، ایجاد گال ها و گره هایی است که در ریشه های آلوده به نماتد دیده می شود.

به زودی در مورد مدیریت و کنترل نماتد ها صحبت خواهیم کرد…